ਲੁਧਿਆਣੇ ਦੀ ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਜੰਮਿਆ ਇੱਕ ਪੁੱਤਰ ਆਪਣੀਆਂ ਲਿਖੀਆਂ ਅਮਰ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਗੀਤਾਂ ਦੇ ਕਾਰਨ ਇੰਨਾ ਚਮਕਿਆ ਕਿ ਬਾਲੀਵੁੱਡ ਦੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਫਿਲਮਾਂ ਦੀ ਸਫਲਤਾ ਦਾ ਕਾਰਨ ਵੀ ਬਣਿਆ। ਸਾਹਿਰ – ਸ਼ਾਬਦਿਕ ਅਰਥ ਇੱਕ ਜਾਦੂਗਰ, ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ ਨਾਮ ਆਪਣੇ ਕਲਮ ਨਾਮ ਨਾਲ ਜੋੜਿਆ ਤਾਂ ਜੋ ਉਸਨੂੰ ਸਾਹਿਰ ਲੁਧਿਆਣਵੀ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਸਾਹਿਰ ਦੇ ਪਿਤਾ ਫਾਜ਼ਿਲ ਮੁਹੰਮਦ, ਇੱਕ ਅਮੀਰ ਜ਼ਿਮੀਂਦਾਰ, ਜੋ ਕਿ ਨੇੜਲੇ ਪਿੰਡ ਸੇਖੇਵਾਲ (ਹੁਣ ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ ਹਿੱਸਾ)ਦੇ ਸਨ, ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਲੁਧਿਆਣਾ ਚਲੇ ਗਏ ਜਿੱਥੇ ਸਾਹਿਰ ਦਾ ਜਨਮ 8 ਮਾਰਚ 1921 ਨੂੰ ਉਸਦੀ ਮਾਂ ਸਰਦਾਰ ਬੇਗਮ ਦੇ ਘਰ ਹੋਇਆ,
ਜੋ ਕਿ ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਦੀ ਸੰਤਾਨ ਸੀ ਜੋ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਗੁਜ਼ਾਰਾ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ। ਸਾਹਿਰ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰਕ ਨਾਮ ਉਸ ਨੂੰ ਜਨਮ ਵੇਲੇ ਅਬਦੁਲ ਹਈ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਜੋ ਕਿ ਸਕੂਲ ਅਤੇ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲੇ ਲਈ ਵੀ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।
ਸਾਹਿਰ ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਇਕਲੌਤਾ ਪੁੱਤਰ ਸੀ ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ 10 ਵਿਆਹ ਕੀਤੇ ਹੋਏ ਸੀ। ਸਾਹਿਰ ਦੇ ਪਿਤਾ, ਅਕਸਰ ਸਰਦਾਰ ਬੇਗਮ ਨੂੰ ਤਸੀਹੇ ਦਿੰਦੇ ਸਨ ਜੋ ਹਾਲਾਂਕਿ ਪਿਤਾ ਦੇ ਹੋਰ ਔਰਤਾਂ ਨਾਲ ਫਲਰਟ ਕਰਨ ‘ਤੇ ਮਾਤਾ ਜੀ ਇਤਰਾਜ਼ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਆਖਰਕਾਰ,
ਉਸਨੇ 10 ਸਾਲ ਤੋਂ ਘੱਟ ਉਮਰ ਦੇ ਸਾਹਿਰ ਨਾਲ ਵੱਖ ਰਹਿਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਅਬਦੁੱਲਾਪੁਰ ਬਸਤੀ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਪੇਕੇ ਘਰ ਰਹਿਣ ਲੱਗ ਪਏ। ਸਾਹਿਰ ਦੇ ਪਿਤਾ ਬੱਚੇ ਦੀ ਕਸਟਡੀ ਲਈ ਅਦਾਲਤ ਗਏ, ਪਰ ਸਾਹਿਰ ਨੇ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਨਾਲ ਰਹਿਣਾ ਚੁਣਿਆ। ਮਾਂ ਹਮੇਸ਼ਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਸੀ ਕਿ ਉਸ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਪੜ੍ਹੇ-ਲਿਖੇ ।
ਸਾਹਿਰ ਨੇ 1937 ਵਿੱਚ ਮਾਲਵਾ ਖਾਲਸਾ ਹਾਈ ਸਕੂਲ, ਲੁਧਿਆਣਾ ਤੋਂ ਮੈਟ੍ਰਿਕ ਕੀਤੀ, ਜਿੱਥੇ ਲੁਧਿਆਣਾ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਹਿੰਦੂ ,ਮੁਸਲਿਮ ,ਸਿੱਖ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦੇ ਬੱਚੇ ਪੜ੍ਹਨ ਲਈ ਆਉਂਦੇ ਸਨ।
ਇਹ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਸ਼ੌਕੀਨ ਪਾਠਕ ਰਿਹਾ ਅਤੇ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਹੀ ਉਰਦੂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਲਿਖਣੀਆਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ ਜੋ ਉਸਦੇ ਕਵੀ ਅਧਿਆਪਕ ਨੂੰ ਪਸੰਦ ਸਨ ਅਤੇ ਇਸਨੇ ਉਸਨੂੰ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਬਣਾਇਆ ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਹ ਪੜ੍ਹਾਈ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ ਮੱਧਮ ਸੀ।
ਕਲਮ ਨਾਮ ਸਾਹਿਰ ਨੇ ਦਸਵੀਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਲਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਲੁਧਿਆਣਵੀ ਨੂੰ ਇਸ ਵਿੱਚ ਜੋੜ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਸਦੇ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲਾ ਫਾਰਮ ਵੀ ਉਸਦੇ ਅਸਲ ਨਾਮ ਅਬਦੁਲ ਹਈ ਨਾਲ ਹੈ।
ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਸਾਹਿਰ ਨੇ ਸਥਾਨਕ ਸਰਕਾਰੀ ਕਾਲਜ (ਹੁਣ ਐਸਸੀਡੀ ਸਰਕਾਰੀ ਕਾਲਜ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ) ਵਿੱਚ ਦਾਖਲਾ ਲਿਆ। ਸਾਹਿਰ ਨੇ ਆਪਣੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਵਜੋਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ, ਫਿਲਾਸਫੀ, ਇਤਿਹਾਸ ਅਤੇ ਫਾਰਸੀ ਨੂੰ ਚੁਣਿਆ ਸੀ ਜਦੋਂ ਕਿ ਉਸਨੇ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖੇ ਆਪਣੇ ਦਾਖਲਾ ਫਾਰਮ ਅਨੁਸਾਰ ਫੋਟੋਗ੍ਰਾਫੀ ਅਤੇ ਕ੍ਰਿਕਟ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸ਼ੌਕ ਚੁਣੇ ਸਨ।
ਇਹ ਫਾਰਮ ਸਾਹਿਰ ਦੇ ਮਾਮਾ ਅਬਦੁਲ ਰਸ਼ੀਦ ਨੂੰ ਸਰਪ੍ਰਸਤ ਵਜੋਂ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਜਲਦੀ ਹੀ ਸਾਹਿਰ ਦੀ ਅਗਾਂਹਵਧੂ ਕਵਿਤਾ ਨੇ ਕਾਲਜ ਦੇ ਨੌਜਵਾਨ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ।
ਇੱਕ ਸੁੰਦਰ ਸਾਹਿਰ ਜਲਦੀ ਹੀ ਕਾਲਜ ਦੀ ਚਰਚਾ ਬਣ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਹ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਯੂਨੀਅਨ ਦਾ ਸਕੱਤਰ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਧਾਨ ਵੀ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ। ਇੱਕ ਸੁੰਦਰ ਨੌਜਵਾਨ ਸ਼ਾਇਰ ਸਾਹਿਰ ਦੇ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚੋਂ ਕੱਢੇ ਜਾਣ ਬਾਰੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਹਨ –
ਉਸ ਦੀ ਕੁੜੀ ਦੋਸਤਾਂ ਨਾਲ ਨੇੜਤਾ ਦਾ ਕਾਰਨ ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਸਾਮਰਾਜਵਾਦੀ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸ਼ਾਸਨ ਅਤੇ ਗਰੀਬਾਂ ਉੱਤੇ ਜ਼ਿਮੀਦਾਰਾਂ ਦੇ ਅੱਤਿਆਚਾਰਾਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਉਸਦੀਆਂ ਦਲੇਰ ਲਿਖਤਾਂ ਅਤੇ ਭਾਸ਼ਣਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ।
ਅਸਲ ਵਿੱਚ, ਇਹ ਸਥਾਨਕ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਸੀ ਜੋ ਉਸ ਸਮੇਂ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੇ ਵਿਦਰੋਹ ਤੋਂ ਡਰਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਕਾਲਜ ਦੇ ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਨੂੰ ਕੁੜੀਆਂ ਨਾਲ ਛੇੜਛਾੜ ਕਰਨ ਦਾ ਮਨਘੜਤ ਬਹਾਨਾ ਬਣਾ ਕੇ ਸਾਹਿਰ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਕੱਢਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕੀਤਾ,
ਹਾਲਾਂਕਿ ਰਿਕਾਰਡ ਵਿੱਚ ਲਿਖਤੀ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਉਸ ਵਿਰੁੱਧ ਕੋਈ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਸਾਹਿਰ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਸਦੀ ਮਾਂ ਨੇ ਵੀ ਉਸਨੂੰ ਸਾਲ 1940 ਵਿੱਚ ਦਿਆਲ ਸਿੰਘ ਕਾਲਜ, ਲਾਹੌਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਡਿਗਰੀ ਪੂਰੀ ਕਰਨ ਲਈ ਭੇਜਿਆ ।
ਪਰ, ਡਿਗਰੀ ਉਸਦੀ ਕਿਸਮਤ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਸਾਹਿਰ ਨੂੰ ਸਥਾਨਕ ਅਖਬਾਰਾਂ ਅਤੇ ਰਸਾਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਹੋਣ ਲਈ ਆਪਣੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਭੇਜ ਕੇ ਆਪਣੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਦੇ ਵਿੱਤ ਲਈ ਬਹੁਤ ਸੰਘਰਸ਼ ਕਰਨਾ ਪਿਆ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤਕ ਸਰਗਰਮੀਆਂ ਕਾਰਨ ਉਸਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਅਣਗੌਲੀ ਹੋ ਗਈ।
ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਸਾਹਿਰ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਪੁਸਤਕ ਤਲਖੀਆਂ ਪੂਰੀ ਕਰ ਚੁੱਕਾ ਸੀ ਜਿਸ ਲਈ ਉਸਨੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਗੁਰਬਖਸ਼ ਸਿੰਘ ਪ੍ਰੀਤਲੜੀ ਨੂੰ ਮਨਾ ਲਿਆ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਕਿਤਾਬ 1943 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸਾਹਿਤਕ ਸਮਾਚਾਰ ਰਸਾਲੇ ਪ੍ਰੀਤਲੜੀ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਈ।
ਉਸਨੇ 1943 ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਕਵਿਤਾ ਨਜ਼ਰੇ ਕਾਲਜ ਵੀ ਲਿਖੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਕਾਲਜ ਬੇਦਖਲੀ ਦੇ ਦਰਦ ਅਤੇ ਕਾਲਜ ਲਈ ਪਿਆਰ ਨੂੰ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ 9 ਸਾਲ 1944 ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਲੋੜੀਂਦਾ ਬ੍ਰੇਕਆਊਟ ਦਿੱਤਾ ਜਦੋਂ ਉਸਦੀ ਮਸ਼ਹੂਰ ਕਵਿਤਾ ਤਾਜ ਮਹਿਲ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿਖੇ ਇੱਕ ਮੁਸ਼ਾਇਰੇ ਵਿੱਚ ਤੁਰੰਤ ਹਿੱਟ ਹੋ ਗਈ। ਸਾਹਿਰ ਦਾ ਤਾਜ ਮਹਿਲ ਵਿਰਲਾਪ ਕਰਦਾ ਹੈ:
“ਏਕ ਸ਼ਹਿਨਸ਼ਾ ਨੇ ਦੌਲਤ ਕਾ ਸਹਾਰਾ ਲੈਕਰ,
ਹਮ ਗਰੀਬੋਂ ਕੀ ਮੁਹੱਬਤ ਕਾ ਉਡਾਇਆ ਹੈ ਮਜ਼ਾਕ…।”
ਸਾਹਿਰ 1946 ਵਿਚ ਮੁੰਬਈ ਚਲੇ ਗਏ ਅਤੇ ਜਲਦੀ ਹੀ ਉਸ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਅਤੇ ਗੀਤਾਂ ਨੂੰ ਕਵੀ ਕੈਫੀ ਆਜ਼ਮੀ ਅਤੇ ਕਈ ਫਿਲਮਾਂ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਪਸੰਦ ਨੇ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤਾ।
ਸਾਹਿਰ ਲੁਧਿਆਣੇ ਨੂੰ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਭੁੱਲਿਆ ਅਤੇ ਉਹ ਇੱਥੇ ਅਕਸਰ ਆਉਂਦਾ ਸੀ। ਉਹ 1950 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਕਾਲਿਜ ਵਿੱਚ ਵੀ ਆਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਫਿਰ 1970 ਵਿੱਚ ਗੋਲਡਨ ਜੁਬਲੀ ਸਮਾਰੋਹ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਪ੍ਰੀਤਮ ਸਿੰਘ ਵੱਲੋਂ ਬੁਲਾਇਆ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਮਹਿਮਾਨ ਸੀ ਜਦੋਂ ਉਸਨੂੰ ਕੇਂਦਰੀ ਸਿੱਖਿਆ ਮੰਤਰੀ ਵੀਕੇਆਰਵੀ ਰਾਓ ਦੁਆਰਾ ਗੋਲਡ ਮੈਡਲ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।
22 ਨਵੰਬਰ, 1970 ਨੂੰ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਹੋਏ ਮੁਸ਼ਾਇਰੇ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕਵਿਤਾ ‘ਏ ਨਈ ਨਸਲ ਤੁਝ ਕੋ ਮੇਰਾ ਸਲਾਮ’ ਪੜ੍ਹੀ।
ਸਾਹਿਰ ਆਪਣੇ ਸਮਿਆਂ ਵਿੱਚ ਅੱਜ ਵੀ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਵਾਂਗ ਦੁਖੀ ਸੀ ਜੋ ਕੌਮਾਂ ਵਿੱਚ ਜੰਗਾਂ ਅਤੇ ਖੂਨ-ਖਰਾਬੇ ਕਾਰਨ ਬੇਕਸੂਰ ਜਾਨਾਂ ਦੇ ਨੁਕਸਾਨ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਦੇ ਮੁੱਦਿਆਂ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਬੇਵੱਸ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਹਨ।
1965 ਦੀ ਭਾਰਤ-ਪਾਕਿ ਜੰਗ ਨੂੰ ਸੁਲਝਾਉਣ ਲਈ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਚਕਾਰ 10 ਜਨਵਰੀ 1966 ਨੂੰ ਦਸਤਖਤ ਹੋਏ, ਸਾਹਿਰ ਲੁਧਿਆਣਵੀ ਨੇ ਤਾਸ਼ਕੰਦ ਐਲਾਨਨਾਮੇ ਦੀ ਵਰ੍ਹੇਗੰਢ ਮੌਕੇ ਇੱਕ ਅਮਰ ਕਵਿਤਾ ਲਿਖੀ, ‘ਏ ਸ਼ਰੀਫ ਇੰਸਾਨੋ’, ਇਸ ਦਾ ਇੱਕ ਹਿੱਸਾ ਇੱਥੇ ਹੈ:
“…ਖੂਨ ਅਪਨਾ ਹੋ ਯਾ ਪਰਾਇਆ ਹੋ, ਨਸਲੇ-ਆਦਮ ਕਾ ਖੂਨ ਹੈ ਆਖ਼ਿਰ,
ਜੰਗ ਮਸ਼ਰਿਕ ਮੇ ਹੋ ਯਾ ਮਗਰੀਬ ਮੈਂ, ਅਮਨੇ ਆਲਮ ਕਾ ਖੂਨ ਹੈ ਆਖ਼ਿਰ ,
ਬਮ ਘਰੋਂ ਪੇ ਗਿਰੀ ਕੀ ਸਰਹਦ ਪਰ, ਰੂਹੇ ਤਾਮੀਰ ਜਖਮ ਖਾਤੀ ਹੈ… “
ਇਸਲੀਏ ਸ਼ਰੀਫ ਇੰਸਾਨੋ, ਜੰਗ ਤਲਤੀ ਰਹੇ ਤੋਂ ਬੇਹਤਰ ਹੈ
ਆਪ ਔਰ ਹਮ ਸਭੀ ਕੇ ਆਂਗਨ ਮੇ ਸ਼ਾਮਾ ਜਲਤੀ ਰਹੇ ਤੋ ਬੇਹਤਰ ਹੈ …”
113 ਫਿਲਮਾਂ ਲਈ 734 ਗੀਤ ਲਿਖਣ ਵਾਲੇ ਸਾਹਿਰ ਨੇ 1964 ਅਤੇ 1977 ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਗੀਤਾਂ ਲਈ ਕਈ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜਿੱਤੇ ਸਨ– ਦੋ ਵਾਰ ਸਰਵੋਤਮ ਗੀਤਕਾਰ ਦਾ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਪੁਰਸਕਾਰ।
‘ਜੋ ਵਾਦਾ ਕਿਆ ਨਿਭਾਨਾ ਪਰੇਗਾ’ ਅਤੇ ‘…ਕਭੀ ਕਭੀ ਮੇਰੇ ਦਿਲ …’ …ਨਾ ਹਿੰਦੂ ਬਣੇਗਾ ਨਾ ਮੁਸਲਮਾਨ ਬਣੇਗਾ ..ਇਨਸਾਨ ਕੀ ਔਲਾਦ ਹੀ ਇੰਸਾਨ ਬਣੇਗਾ..’ ਫਿਲਮ ਧੂਲ ਕਾ ਫੂਲ ਲਈ ਸਾਹਿਰ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਇੱਕ ਹੋਰ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਗੀਤ ਹੈ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਾਲ 1971 ਵਿੱਚ ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ ਵੀ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਸਾਹਿਰ ਨੇ 25 ਅਕਤੂਬਰ, 1980 ਨੂੰ ਮੁੰਬਈ ਵਿੱਚ ਆਖਰੀ ਸਾਹ ਲਿਆ।
ਅਮੀਰ ਸ਼ਹਿਰ ਲੁਧਿਆਣਾ ਸਾਹਿਰ ਲੁਧਿਆਣਵੀ ਦਾ ਬਹੁਤ ਰਿਣੀ ਹੈ। ਕਾਲਜ ਰੋਡ ਦਾ ਨਾਮ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਸਾਹਿਰ ਰੋਡ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਬਹਾਲ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ 1980 ਵਿੱਚ ਨਗਰ ਨਿਗਮ ਨੇ ਇਸਦਾ ਨਾਮ ਰੱਖਿਆ ਸੀ ਪਰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਮਸ਼ਹੂਰ ਫੁਹਾਰਾ ਚੌਕ ਤੋਂ ਸਾਈਨ ਬੋਰਡ ਹਟਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।
ਸਾਹਿਰ ਦਾ ਅਲਮਾ ਮੇਟਰ ਸਾਹਿਰ ਆਡੀਟੋਰੀਅਮ, ਸਾਹਿਰ ਦੇ ਬੋਟੈਨੀਕਲ ਗਾਰਡਨ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ ਵਿੱਚ ਸਾਹਿਰ ਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕੋਨਾ ਦੇ ਰਾਹੀ ਉਸ ਲਈ ਸਥਾਈ ਯਾਦ ਹੈ।
